Het verhaal achter de eischaal

Het vormen van de eischaal

De vorming van de eischaal begint 5-6 uur na ovulatie. Na 10 uur versnelt het proces, een fase waarin de meeste fouten optreden, aldus Stef: "Het is dan ook cruciaal om de randvoorwaarden goed op orde te hebben." De eindfase begint na 22 uur en na 24 uur is de eischaal compleet. Een eischaal weegt ongeveer 5-6 gram en bevat circa 2,3 gram calcium.

Het bouwen van een muur

Volgens de nutritionist is de eischaal te vergelijken met een muur: "Ruim 95% bestaat uit calcietkristallen (bakstenen) en 3-4% uit eiwitten (cement), die de vorm en grootte van de kristallen bepalen. De interactie tussen kristallen en eiwitten bepaalt de sterkte van de schaal. Een gelijke dikte betekent dus niet altijd een gelijke sterkte."

Een goedlopend calciummetabolisme is essentieel voor schaalsterkte. Het calciummetabolisme is een continu samenspel tussen opname vanuit de darm, opslag in medullair bot en vrijzetting vanuit de botten. Dit proces vereist constante inspanning van de leghen. Lefebure: "Bij 500 eieren levert een hen 1,15 kg calcium af via de eischalen, bij een totale opname van 2,5 kg calcium."

Wat bepaalt de kwaliteit?

Verschillende factoren beïnvloeden de eischaalkwaliteit. De belangrijkste niet-nutritionele zijn:

• Leeftijd: De schaaldikte blijft gelijk, maar het ei-gewicht neemt toe.
• Genetische selectie: Voor maximaal productiepotentieel.
• Fysiologische leeftijd: Veroudering en botontkalking.
• Stressgevoeligheid: Beïnvloed door huisvesting, groepsgrootte, waterkwaliteit en hittestress.
• Gezondheid: Denk aan infectieuze bronchitis, darmgezondheid (calcium- en fosforabsorptie), levergezondheid en toxines.

Nutritionele factoren

• Selectieve opname van nutriënten.
• Totale voeropname, die individueel sterk kan variëren.
• Calcium- en (verteerbaar) fosforgehalte in het voer.
• Calciumbronnen en hun verhouding.
• Zuur/base-evenwicht in het bloed.
• Mineralen (koper, zink en mangaan).
• Vitaminen (voornamelijk vitamine D).
• Nutriënten die de darmgezondheid beïnvloeden en daarmee calciumopname.

Calcium en vitamine D zijn de belangrijkste nutriënten voor het optimaliseren van de eischaalkwaliteit.

Sturen op calcium

Sturen op Calciumopname kan als volgt:

1. Het calciumgehalte verhogen, bijvoorbeeld door kalksteentjes toe te voegen.
2. Variëren in grof (traag verteerbaar) en fijn (snel verteerbaar) krijt.
3. Verschillen in calciumgehalte aanbrengen in ochtend- en avondvoer, omdat de eischaal 's nachts wordt gevormd.
4. Calciumrijke grondstoffen gebruiken die een betere calciumverteerbaarheid claimen.
5. Via enzymen, voornamelijk fytase.
6. Met additieven die een verbeterde vertering claimen, zoals kruidenproducten.
7. Door het verhogen van vitamine D.

Te veel calcium kan echter ook negatieve effecten hebben. "Beter te veel dan te weinig" gaat dus niet altijd op.

Voldoende vitamine D

Leghennen krijgen vitamine D-natuurlijk of synthetisch- binnen via voer, maar ook door aanmaak in de huid onder invloed van UV-licht. In de meeste stallen is de lichtsterkte echter veel te laag. Zo meten we op een grijze winterdag buiten gemiddeld 2.700 lux, terwijl dit in een koude scharrelruimte blijft steken op 110 lux.

Twee stappen

Na opname moet vitamine D worden omgezet naar de actieve vorm. Dit gebeurt in twee stappen:

1. In de lever wordt vitamine D omgezet naar Hydroxy-D (Hy-D). Bij stress of ziekte verloopt dit proces minder vlot, waardoor synthetisch Hy-D aan het voer wordt toegevoegd om de leghen te ontlasten. Hy-D draagt ook positief bij aan de eiwitten in de eischaal, wat de kwaliteit ten goede komt.
2. In de nieren wordt Hy-D omgezet naar Di-Hydroxy-D, de actieve vorm van vitamine D die rechtstreeks invloed heeft op het calciummetabolisme. Bij stress en oudere dieren verloopt ook dit proces minder efficiënt.

Voldoende vitamine D is dus vooral bij oudere leghennen essentieel voor goede schaalkwaliteit. Stef: "De huidige wettelijke maxima voor vitamine D en Hy-D lijken soms onvoldoende bij oudere dieren, stress of ziektes. Plantaardige oplossingen, zoals Voergroep Zuid’s Herbal-D (H-D), kunnen helpen om tekorten te voorkomen."

Een duidelijke verbetering

Voergroep Zuid heeft het effect van Herbal-D getest op een praktijkbedrijf met 130.000 witte leghennen. De proefgroep kreeg voer met H-D, terwijl de controlegroep voer zonder Herbal-D kreeg. De proef duurde van week 69 tot 90.

Figuur 1 In de proefgroep mét H-D lag de afname in eischaalkwaliteit 12% lager dan de controlegroep.

Op 90 weken leeftijd had de eimassa tijdens de proefperiode in de H-D-groep een hogere stijging van 4,5% en de cumulatieve voerconversie eindigde 4,2% lager dan in de controlegroep. Beide groepen hadden een lage cumulatieve uitval, maar de toename tijdens de proefperiode was opvallend lager in de proefgroep. Mogelijk door een lagere belasting van de nieren.

Na vijf weken produceerde de proefgroep al eieren met betere schaalkwaliteit, en bij afsluiting van de proef lag de absolute afname in schaalsterkte (gemeten met Futura Eggshell Tester) 12% lager dan de controlegroep, zoals te zien in figuur 1. Ook opvallend: toen extra calcium werd toegevoegd, was de H-D-groep beter in staat om dit te verwerken, wat leidde tot een sterkere toename van de schaalkwaliteit. Daarom heeft Voergroep Zuid besloten Herbal-D definitief op te nemen als ondersteuning voor koppels waar de eischaalkwaliteit dreigt af te nemen."